Blockchain kavramı, Stuart Haber ve W. Scott Stornetta’nın birbirine bağlanan ek veri yapısı hakkında kaleme aldıkları “Dijital Bir Dokümanın Zaman Damgasına Alınması” makaleleriyle, 1991 yılına duyulmuştur. Haber ve Stornetta; tarihi bir çözüm olarak “Dijital Güvenlik Kasası” sistemiyle, dijital belgelerin zaman damgasıyla üzerinde oynanamaz ve geriye dönük olarak da değiştirilemez bir defter oluşturdular.
1992’de ise Merkle ağaçları (Hash Ağaçları ya da Merkle kökü) tasarımıyla birkaç belgenin blok halinde toplanmasını sağladılar. Bu projede ki Merkle ağacı, büyük veri yapılarının verimli ve güvenli bir şekilde doğrulanması anlamına gelmektedir.
Blockchain yapısını uygulamayı ise ilk defa 1998 yılında Nick Szabo düşünmüş ve merkezi olmayan bir dijital para birimi şeklinde tasarladığı Bit Gold üzerinde çalışmaya başlamıştır. Ancak Szabo’nun bu projesi hiçbir zaman uygulanamadı.
Fakat bugün bildiğimiz şekliyle blockchain teknolojisi, Satoshi Nakamoto takma ismini kullanan kişi tarafından Bitcoin projesini yayınladığı 2008’den bu yana önem kazanmıştır. Satoshi Nakamoto’nun blockchain teknolojisine pratik bir ivme kazandırdığı ve bu teknolojiye tüm dünyanın dikkatini çektiği şüphesizdir.
2Kavramsal Olarak Blockchain
Blockchain’in Tanımı
Blockchain’in kelime anlamı “Blok Zinciri” olarak geçmektedir. İnternetteki verileri belgelemek için kullanılan bir yöntem olup kripto paraların da arkasındaki temel teknolojidir Blockchain.
En basit anlatımla blockchaini, kağıttan bir kayıt defterinin elektronik versiyonu olan dijital hesap defteri olarak tanımlayabiliriz. Bu dijital hesap defteri, gerçekleşen her bir işlemin detayını güvenli bir şekilde kayıt altına almakla görevlidir. Yani hesap giriş ve çıkışı gibi tüm hesap hareketlerinin kayıtlarını bulunduran bir muhasebe defterlerine benzer veri yapısına sahiptir. Blockchainde kayıt altına alınan bilgiler; para transferi bilgisi, bir kişinin kimlik bilgisi, sözleşmeler ya da herhangi bir elektronik aletin ne kadar elektrik tükettiği bilgisi bile olabilir.
Blockchain sistemi üzerine bir bilgi kaydetmek istendiği takdirde, bu bilginin gerçekliğinin güvenliği için Blockchain ağına dahil olan kullanıcılar tarafından dijital olarak imzalanması gerekir. Blockchain sistemindeki çok sayıda kullanıcının dijital olarak imzalamasının ardından kayıt altına alınan bilgi, sadece tek bir konumda değil, çok farklı konumlarda dağınık halde bulunan bu kullanıcılar tarafından dijital olarak imzalandıktan sonra bu kayıt artık dışarıdan müdahaleyle değiştirilemeyecek şekilde blockchaine kaydedilmiş olur.
Buradaki hareket şöyledir; sisteme yeni bir hesap kaydı bilgisi ya da mevcut bir kayıt konusunda bir değişiklik bilgisi geldiğinde, Blockchain ağına dahil olan kullanıcılar yeni bilginin doğruluğunu test ederler. Eğer kullanıcıların yarısından fazlası bu kaydın doğruluğunu onaylar ise bu bilgi blok zinciri sistemine eklenir. Ancak eğer çoğunluk ret ederse verinin kaydı yapılmaz.
Blockchain Ağı
Bilgi verileri tek bir merkezi yerde değil, Blockchain ağındaki farklı konumlarda bulunan çok sayıda bilgisayarda saklanır. Blockchain Teknolojisi tam da bu sebepten, merkezi olmayan bir kayıt defteri olarak çalışan dağıtılmış bir ağ bir sistemdir. Yani, blockchain ağı içine katılan her kullanıcı , blockchain verisinin dijital bir kopyasını kendinde saklar.
Bu dağıtılmış ağ sisteminin 3 temel özelliği vardır. Bunlar :
- Kayıtlıdır : Saklanan bilgiler zaman damgalıdır,
- Şeffaftır : İşlem defterini herkes görebilir,
- Merkeziyetsizdir : Defterler, düğüm olarak adlandırılan birden fazla bilgisayarda bulunur. Ağdaki bilgiler tek bir merkezin elinde ya da kontrolünde değildir.
Her blok kaydettiği verilerin işlemlerinin yanı sıra bu bilgilerin kaydedildiği zamanı da içine damgalar . Ayrıca kaydı yapan hesaba bağlı dijital bir imza ve önceki bloğa ait tamamlayıcı bilgileri de içeren bağlantılar vardır. Bu bağlantılar herhangi bir bilginin değişmesi ya da mevcut iki bloğun arasına yeni bloğun yerleşmesini imkansız kılar. Yeni bloğun yerleşmesi için önceki tüm blokların düzenlenmesi gerekir.
Sonuç olarak her blok , bir önceki bloğu ve tüm blok zincirlerinin güvenliğini güçlendirir. Blockchain bu sistemden aldığı güçle, kayıt altına aldığı bilgileri diğer mevcut sistemlerden çok daha güvenli bir şekilde saklar.
3Uygulama ve Kullanım Alanları
Bitcoin
Dünyada Blockchain’in en bilindik kullanım yeri, ilk dijital para olan Bitcoin’dir.
Bitcoin ana para birimlerini bir takas ortamı veya bir değer saklama alanı olarak taklit eder. Bitcoin’in merkez bankası destekli para birimlerinden farklı olmasının sebebi; internetin gücünü şeffaf, şifreli ve merkezi olmayan bir şekilde çalıştırmak için bir araç olarak kullanmasıdır.
Blockchain teknolojisi sayesinde Bitcoinde işlemler dijital imza ve zaman damgasıyla ağdaki tüm kullanıcılara yayılır. Ağdaki her işlem türü için geçerli olan teyitli bilgi bloğu, önceki benzer bloklar zincirine eklenir.
Sisteme girişi yapılmış tüm ağlar herkes tarafından görüntülenebilir; fakat üzerinde değişiklik yapılamazlar. Bunu örneğin; tüm bilgilerin yazılarak bir çerçeve içinde duvara asıldığını düşünün; çerçevedeki bilgili görüp okuyabiliriz fakat dışarıdan müdahale ederek çerçeve içindeki yazıları değiştiremeyiz. Blockchain’de de sistem tam olarak bu şekilde halka açık görülebilir; fakat değişemez olarak kurulmuştur.
Akıllı Sözleşmeler
Blockchain’de yeni bloklar eklendikçe, eski bloklara bağlı oluşan sabit bir kayıt meydana gelir.
Bu özellikleri nedeniyle akıllı sözleşmelerde de Blockchain teknolojisinden yararlanabilinir. Blockchain’lerin değişiminin zor olmasının sebeplerinden biri kanıta dayalı olması ve sistem tarafından güvenceye alınmış olmasıdır.
Akıllı sözleşmelerde, üzerinde anlaşılmış ve merkezi olmayan, şifreli bir defter kaydıdır. Bu blok zincirinin kullanımı çeşitli sebeplerden dolayı daha yüksektir. Kurumlar ya da kişiler, deftere ev sahipliği yapan bir blok zincirinin merkeziyetsiz olması, tüm bilgilerin işlenmiş olması ve dolayısıyla verilerin manipüle edilememesinden dolayı tercih ederler. Blockchain tabanlı akıllı sözleşme sistemini seçerek çoğu işletme sahtekarlık riskini ve aracıların maliyetini düşürebilirken, tüm verileri başka bir merkezi kuruluşa devretmek zorunda kalmaz.
Diğer Uygulama Yerleri
- Uluslararası transfer işlemleri,
- Dış Ticaret,
- Bankacılık ve Sigortacılık,
- Sağlık,
Tedarik zinciri yönetimi gibi sektörlerdir.
4Avantajları
Güvenlik
Birçok kişi ve kurum için Blockchain bir teknolojiden fazlasıdır.
Yeni daha adil bir dünyada finans, yönetim, tedarik zinciri yönetimi ve daha pek çok alanda kullanım potansiyeli vardır.
Blockchain’in yararlarına baktığımızda en önemli avantajı güvenlik anlamında bize sunduğu ayrıcalıktır. Daha az riskli ve güvenlidir ; ayrıca dolandırıcılık , sahtecilik gibi girişimleri en aza indirir. Her bireysel adresin , onunla ilişkili rastgele sayıların ve harflerin birleşiminden oluşan genel ve özel anahtar birleşimi vardır. Özel anahtarlar oldukça uzun olduklarından daha güvenlidir. Bu şekilde blok zinciri, zayıf ve kolayca tehlikeye atılan şifrelere ve çevrimiçi kimliklere duyulan ihtiyacı ortadan kaldırdığı için bireysel kullanıcıya daha fazla güvenlik imkanı sunar.
Veriler, merkezi bir depolama noktasına güvenilmemesi, kaybedilebilmesi veya tahrip olma risklerinin azaltılması nedeniyle daha da güvenli hale getirilir. Bir depolama noktasına saldırmak, tüm bilgiler dünyadaki birden fazla cihazda depolandığından veri kaybına neden olmaz. Bu bakımdan, Bitcoin , hepsi başarısız olan, saldırıya uğramış bu tarz girişimlerin baskınlarına dayanan en zorlu ve en dayanıklı platformdur.
Maliyet
Blockchain teknolojisinin en heyecan verici yönlerinden biri, tek bir merkezi noktada depolanmaktan ziyade tamamen merkezsizleştirilmiş olmasıdır. Bu, güçlü merkezi otoritelere olan ihtiyacı ortadan kaldırır ve bunun yerine bireysel kullanıcılar aracılığıyla kontrol sağlanır.
Tek bir güç mekanizması olmadığından sistem daha adil ve önemli ölçüde daha güvenilirdir.
Blockchain Teknolojisi merkezi olmadığından, geleneksel sistemlerde ki onay mekanizmalarını bulunduran kurumlar ve onların tahsil ettiği ücretler yoktur. Bu da sistemi daha ucuz hale getirmektedir.
Ayrıca, blok zincirine kaydedilen bilgilerin, birden fazla kopyasının olması nedeniyle manipüle edilmesinin neredeyse imkânsızdır. Blockchain ağına katılanlar, bilgisayar depolamasına katkıda bulunmak ve kaydedilmiş verileri güvence altına almak için Blockchain ‘in bir kopyasını indirme seçeneğine sahiptir. Bu teknolojiyi indirmek ve kullanmaya başlamak için herhangi bir isim soyisim, e-posta, adres veya başka bir bilginin gerekli olmadığı anlamına gelir.
Blockchain‘in avantajlarını ana hatlarıyla sıralayacak olursak;
- Daha az risklidir,
- Güvenilir kayıt ve veri defteri sağlar,
- Daha uygun maliyetlidir,
- Operasyonel verimliliği arttırır,
- İş Süreçlerini kolaylaştırır,
- Etkin bir denetim mekanizması kurar,
- Hızlı mutabakat sağlar.
Kaynak: “Bitay Teknoloji A.Ş. – Bitay Akademi” https://www.bitay.com