Remziye Hisar (1902 – 13 Haziran 1992), Türk akademisyen ve kimyagerdi. Sorbonne Üniversitesi’nden mezun olan ilk Türk kadını olarak, kariyeri boyunca çeşitli Türk üniversitelerinde akademik görevlerde bulundu ve çoğunlukla metafosfatlar ve Türk bitkileri hakkında çok sayıda makale yayınladı. Türkiye’nin ilk modern kadın bilim adamlarından biri olarak kabul edilir.
Remziye Hisar’ın İlk Yılları
1902 yılında babası Salih Hulusi’nin memur olarak atandığı Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olan Üsküp’te doğdu. Annesi Ayşe Refia’dır. Meşrutiyet’in ilanından bir yıl sonra aile 1909’da İstanbul’a döndü.
Anneannesi aileyi evinde misafir ederken o bir ilkokula kaydoldu. Remziye 3. Sınıfı bir senede bitirerek ilk diplomasını aldı. Babasının İstanbul’da başka bir yere atanmasıyla aile yeniden taşınmış ve orta öğretim için İstanbul Boğazı’nın iki yakasında farklı yerlerde eğitim görmüştür. Daha sonra Kız Öğretmen Lisesi’ne (Osmanlı Türkçesi: Dârülmuallimât) atanan öğretmenini takip etti. Bir yüksek öğretim kurumunda öğrenim görmesini sağlayan iki yıl ek olarak, beş yıl Fatih Çapa’daki yatılı okulda okudu. Remziye, temel ilgi alanı kimya olan Darülfünun’da (bugünkü İstanbul Üniversitesi’nin öncüsü) doğa bilimleri eğitimi aldı. 15 Temmuz 1919’da onur derecesiyle mezun oldu. Mezun olduktan hemen sonra, bir öğretmen okulunda hizmet etmek üzere Azerbaycan’ın Bakü kentine gitmek için kız okul arkadaşlarından oluşan küçük bir gruba katıldı. Grup Batum’a gitti ve Bakü’ye üç günlük bir tren yolculuğu yaptı. Remziye, Bakü’de varlıklı bir Azeri tarafından verilen bir yemekte Türkiye’den tıp doktoru Reşit Süreyya (daha sonra soyadı Gürsey) ile tanışır. Çift 18 Mart 1920’de nişanlandı ve bir ay sonra 20 Nisan’da evlendi. Çok geçmeden eşiyle birlikte Sovyet Ordusu tarafından işgal edilen Azerbaycan’dan ayrılarak İstanbul’a döndüler.
7 Nisan 1921’de daha sonra önemli bir matematikçi ve fizikçi olan oğlu Feza’yı (Gürsey) dünyaya getirdi. Bu arada bakanlıkta eğitim müdürü olan eski öğretmeninden, öğretmenlik yapmak üzere Adana’ya gitmesi için bir telefon aldı. Remziye, İstanbul’daki bir buçuk yaşındaki oğlunu annesine ve ablasına bıraktıktan sonra Mersin üzerinden deniz yoluyla oraya gitti. İki sınıflı bir okulda matematik öğretmenliği yaptı.
Bir yıl sonra, yüksek öğrenimini tamamlamak için kocasını Paris, Fransa’ya kadar takip etti. 1924’te kızı Deha (Gürsey Owens) Paris’te doğdu ve daha sonra Uluslararası Psikoloji Derneği’nin Türk üyesi oldu. Orada, Sorbonne Üniversitesi’nde kimya eğitimi aldı ve aynı zamanda Marie Curie’nin öğrencisi oldu. Bu süre zarfında Türk hükümetinden burs aldı ve oğlu Paris’te kız kardeşiyle birlikteydi. Remziye biyokimya sertifikası aldı. Sorbonne’da sertifika alan ilk Türk kadınıydı. Doktora çalışmaları yapmak istemesine rağmen, eğitimini tamamlamasıyla bursunu kaybetmesi nedeniyle yurda dönmek zorunda kaldı.
Remziye Hisar’ın Kariyerİ
İstanbul’a gelerek Erenköy Kız Lisesi’nde idari kadroya atandı. Remziye, kimya öğretmek istediği için gönderiyi beğenmedi. Paris’te burslu doktora derecesi için yaptığı başvuru başlangıçta reddedildi. Bunun üzerine Zonguldak Maden Mühendisliği Yüksek Okulu’nda açık olan kimya öğretmenliği pozisyonuna başvurdu. Bunun üzerine Milli Eğitim Bakanı Cemal Hüsnü (Taray), kendisine Fransa’da doktora çalışması için burs ve oğlu Feza’nın ünlü Galatasaray Lisesi’ne ücretsiz yatılı olarak girmesini teklif etti.
1930’da çift boşandı. Kızı Deha ve küçük kız kardeşi Mihri’yi de yanına alarak kız kardeşinin kıza baktığı Paris’e gitti. Üç yıl sonra onur derecesiyle doktora unvanını alan Paul Pascal (1880-1968) tarafından Metafosfat üzerine araştırma yaptı.
1933 yılında Remziye evine döndü. Yakın zamanda örgütsel bir reform geçiren İstanbul Üniversitesi’nde genel kimya ve fizikokimya doçenti olarak atandı. 1936’da Halk Sağlığı Enstitüsü Farmakodinamik Anabilim Dalı’nda biyokimya uzmanı olarak görev yapmak üzere Ankara’ya taşındı.
1934’te 1934’te çıkarılan Soyadı Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte Hisar soyadını benimseyen Remziye, 1947’de İstanbul Teknik Üniversitesi’ne giderek Makina Mühendisliği ve Kimya Fakültesi’nde kimya alanında doçentlik görevini üstlendi. 1959’da profesörlüğe yükseldi. 1973’te emekli oldu.[4]][5] Kariyeri boyunca, çoğu Bulletin de la Société Chimique de France’da yayınlanan, çoğu metafosfatlar ve Türk bitkileri hakkında 20’den fazla makale yayınladı.
Remziye Hisar’ın Sonraki yılları
Remziye Hisar emekli olduktan sonra babasından kalan Anadoluhisarı’ndaki evinde yaşadı. Ondan kısa bir süre sonra vefat etti.