Helena Modjeska (veya daha doğrusu: Modrzejewska) yaşamı boyunca bir tiyatro efsanesi oldu. Olağanüstü bir aktris ve Polonyalı vatansever, geniş çapta saygı gördü ve yeteneğine hayran kaldı.
12 Ekim 1840’ta Krakow’da doğan Jadwiga Helena Mise, zengin dul Józefa Benda’nın gayri meşru kızıydı. Küçük yaşlardan itibaren oyuncu olmak istedi ve sahne kariyerinin başında “Modrzejewska” takma adını benimseyerek nispeten erken gezici gruplara katıldı. Bochnia, Stanisławów, Przemyśl, Brzeżany ve Nowy Sącz’da taşra sahnelerinde sahne almaya devam etti.
Yeteneği, birkaç küçük Galiçya tiyatrosunun aktörü ve yönetmeni olan ve onun patronu olan ve oyunculuk becerilerini geliştirmesine yardımcı olan Gustaw Zimajer tarafından fark edildi. Modrzejewska, özenle ve ısrarla ses ve diksiyon pratiği yaptı. Sonunda, iki aktör yakınlaştı ve 1861’de Rudolf Modrzejewski’nin doğumuyla sonuçlandı. O büyüyünce ünlü bir mühendis, Polonya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde demiryolları ve köprüler inşa etti ve asma köprülerin yapımında bir öncü oldu. İlişki sonunda bilinmeyen nedenlerle sona erdi ve Helena zengin toprak sahibi Karol Chłapowski ile evlendi. O dönemde yaygın olan adetin aksine mesleğinden vazgeçmedi.
Modrzejewska’nın ilk performansları hakkındaki incelemeler pek hevesli değildi. Ancak bu onun cesaretini kırmadı – aksine tutkusu ve ısrarı onu kısa sürede zirveye taşıdı. 1862’de Lwów’da sahne almaya başladı ve bu sayede eleştirmenlerin dikkatini çekti. O zamanlar kendisine başrol teklif edilmiyordu, bu yüzden başka yerlerde rol aramaya karar verdi. 1860’ların ortalarında Krakow’da ve ardından Varşova’da sahne almaya başladı. Orada gerçek bir yıldız statüsüne ulaştı – Zachęta’daki bir sergide, “Hamlet” ten Ophelia olarak portresi sergilendi ve fotoğrafları dükkanlarda satıldı. Vatanseverlik nedenleriyle Rusya ve Almanya sahnelerinde oynamak istemedi. Bununla birlikte, geçimini sağlayacak kadar parası olmasına rağmen, bu onun için yeterli değildi.
1876’da cesur bir adım atmaya karar verdi – bir koloni kurmak isteyen bir grup Polonyalı ile Kuzey Amerika’ya gitti. Bunlar arasında ünlü yazar ve daha sonra Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan ve oraya “Gazeta Polska” muhabiri olarak giden Henryk Sienkiewicz de vardı. Ancak, Anaheim, California’da bir çiftliğin inşası ve geliştirilmesi başarısız oldu ve kolonistler evlerine döndüler. Özenle İngilizce öğrenen Modrzejewska, yurtdışında kalmaya karar verdi. Kısa süre sonra Amerikan ve İngiliz sahnelerinde performans sergilemeye başladı ve uzmanlık alanı olan Shakespeare rollerini başarıyla üstlendi. Yerel izleyiciler için telaffuzu kolaylaştırmak için Anglo-Sakson dünyasında bugüne kadar tanınan “Modjeska” takma adını benimsedi.
Polonya davasını yurtdışında tanıtmak için birçok kez kullandığı muazzam bir popülerlik kazandı. Amerika’da trenle seyahat ederken, çoğunlukla üzerinde “Polonya” yazan bir vagon seçerdi.
Ancak Amerika, onun için Londra yolunda yalnızca bir mola yeriydi. Modrzejewska’nın asıl hayali, memleketinde Shakespeare’in oyunlarının en büyük rollerini oynamaktı ve bunu da gerçekleştirecekti.
Salonların müdavimi olarak sosyetenin ilgisini çekmiş, ezber yeteneğiyle hayranlık uyandırmıştır. Sık sık tekrarlanan bir anekdot, aktrisin sadece Latin alfabesini (Lehçe telaffuzla) ve çarpım tablosunu okuduğunun farkında olmayan Amerikalı bir izleyicinin zevkini tartışıyor. Modrzejewska, Londralı bir dinleyicinin Kornel Ujejski’nin Lehçe bir şiirini okuduğunda nasıl derinden etkilendiğini kendisi hatırladı: “Tek kelime anlamadan ağlayan o yaşlı İngiliz kadınlarının kalbinin inceliği karşısında nasıl büyülendiğimi tahmin edebilirsiniz! ” – bir arkadaşına bir mektup yazdı.
1893’te Chicago’daki Dünya Adil Yardımcı Kongresi sırasında, Rus ve Prusya bölümleri altındaki Polonyalı kadınların durumunun iyileştirilmesi çağrısında bulundu. Konuşmasının yankıları, özel bir belgeyle Rusya topraklarına girmesini yasaklayan çarın kulaklarına ulaştı. Bundan sonra, o zamanlar çarlık yönetimi altında olan Varşova’nın sahnelerine çıkamadı. Ancak aktris Polonyalı izleyicileri unutmadı, bunun yerine sadece Krakow, Poznań ve Lwów sahnelerinde sahne aldı.
Mali kazançla özellikle ilgilenmiyordu; servetini hayır işleri, vatansever amaçlar ve bazen sadece akrabalarını desteklemek için kullandı. Genç Ignacy Paderewski’nin oyununu duyduğunda, Viyana’daki eğitimini de finanse etti. Ünlü Amerikalı aktris Ethel Barrymore’un vaftiz annesiydi. 19. ve 20. yüzyılın başında, Modrzejewska dünyanın en popüler aktrisi oldu – onun gibi giyinen, la Modjeska şapkaları takan insanlar ve restoran yemeklerine onun adı verildi. Bugüne kadar onun adıyla imzalanmış çok sayıda ürün bulabilirsiniz – kartlar, sofra takımları, parfümler, kırtasiye malzemeleri. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir dağ ve bir şelale de onun onuruna seçildi.
Helena Modrzejewska, yaklaşık yarım asırlık bir kariyerin ardından 8 Nisan 1909’da Kaliforniya’da öldü. Amerika Birleşik Devletleri’nde cenaze törenleri düzenlendi, ancak vasiyeti doğrultusunda memleketi Krakow’daki Rakowicki Mezarlığı’na gömüldü.